Ik krijg vaak vragen over het dagelijkse leven hier die niet echt in mijn blog omschreven staan, zoals "Wat eet je daar?" "Hoe is het weer daar?" "Voel je je soms eenzaam?" enzovoort. Daarom maak ik deze blogpost met wat algemene info over Rwanda (meer specifiek Mutete).
Als je nog andere vragen hebt, shoot! Op die manier kan ik de post aanvullen, zodat jullie een beter zich krijgen op het leven hier.
Hou er rekening mee dat deze blogpost gaat over mijn eigen interpretatie. De antwoorden op de vragen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd en op objectieve informatie kan er dus wel wat foutmarge zitten.
Wat eet je daar?
We eten 3 keer per dag. Geen tussendoortjes, geen zoetigheden (naast honing dan toch, want die gaat hier gigantisch snel).
Het ontbijt is meestal brood, soms eens een omelet en soms ook eens chapati (zie derde foto). Als er avocado's zijn, smeer ik die uit op mijn brood (meer vergelijkbaar met een sandwich dan met een standaard brood) en als er geen avocado is, is het met boter en honing te doen. Ik drink koffie of soms ook warme melk met honing. De priesters drinken soms ook sorghum pap, maar dat is niet zo mijn smaak. Daarnaast eten we ook bijna altijd fruit bij het ontbijt (passievrucht, mango, sinaasappel, papaya, banaan...).
's Middags en 's avonds eten we altijd warm. Het middag- en avondmaal zijn nooit exact hetzelfde, maar bestaan beide wel altijd uit volgende componenten:
- Meestal 2 soorten zetmeelcomponenten: (zoete) aardappelen, rijst, pasta, cassave
- Groenten zoals boontjes, wortelen, aubergine, erwtjes, courgette, pompoen...
- Vaak ook warme bananen: gefrituurd of gekookt
- Elke dag rode bonen, sporadisch ook kikkererwten of andere peulvruchten
- Een tweetal keer per week iets van vlees, vis of eieren: geitenbrochette, kip, konijn, vis uit blik of een gekookt eitje.
- Vaak zijn er ook avocado's. Die plet ik dan en meng ik door mijn eten, lekker!
- In Muyanza aten we nu en dan ook vis (tilapia) (uit eigen vijver: ze proberen vis te kweken, maar lukt momenteel nog niet zo goed)
- Door de meer welvarende mensen (zoals bv. priesters) werden ook soms geitenbrochetes gegeten. Dit doen ze wel enkel als er bezoek is. Is heel lekker als je een goed stukje hebt!
Hoe is het weer daar?
Beeld je de ideale temperatuur in... ja, dat. Neem gemiddeld een graad of 15 als minimum en 25 als maximum. Het is het hele jaar door ongeveer dezelfde temperatuur. Soms kan het wel eens relatief koud zijn en aangezien er geen verwarming is, doe je op zulke momenten gewoon 2 truien boven elkaar aan. Problem solved.
Ik bracht een heel stuk van mijn verblijf hier door in de regenseizoenen, maar ik hoor langs alle kanten dat het minder regent dan andere jaren en dat de seizoenen wat door elkaar lopen door de klimaatopwarming. Ik zou gokken dat het tijdens het regenseizoen een dag of 2-3 peer week eens een uur of 2-3 goed regent. Het onweert hier wel beduidend vaker dan in België, ik schat ongeveer 1-2 keer per week, afhankelijk van het seizoen (in het droogseizoen onweert het minder, neem misschien zo een 2-tal keer per maand). Als je het weerbericht zou opzoeken, krijg je een verkeerd beeld: zo goed als elke dag regen en onweer. Gelukkig weerspiegelt dat niet de realiteit, want de zon schijnt hier meer dan de helft van de tijd.
Aangezien Rwanda heel dicht bij de evenaar ligt, zijn de zonsopgang en -ondergang elke dag rond hetzelfde uur: 6u en 18u, wat handig is om te weten wanneer je best thuis bent.
In welke taal communiceer je?
De priesters kunnen zowel vloeiend Frans als Engels. Zij zijn degenen waar ik het meeste mee communiceer, aangezien ik ook bij hen in de community leef. Meestal praat ik in het Engels, omdat ik gewoonweg mijn woorden niet direct vind in het Frans, maar ik doe steeds meer mijn best om Frans te praten, aangezien ik mijn Frans echt wel wil verbeteren. Update (maart): mijn Frans is al heel wat verbeterd, ook al praat ik nog steeds meestal in het Engels.
Met een aantal andere mensen kan ik ook wel Frans of Engels spreken. Vroeger was Frans hier de officiële taal, maar sinds kort is dit Engels geworden. Daarom spreken de 'ouderen' (vanaf ongeveer 35 jaar) beter Frans, maar de jonge generatie spreekt beter Engels. Maar let op, in landelijke gebieden is er slechts een 5-10% van de bevolking die Frans of Engels kan.
De meeste mensen kunnen echter maar een heel klein beetje of helemaal geen Frans of Engels, dus daarom moet ik met hen communiceren in mijn gebrekkig Kinyarwanda. Daarom doe ik ook mijn best om Kinyarwanda te leren. Update (maart): ik kan mijn plan al trekken in het Kinyarwanda. Korte, eenvoudige gesprekjes met de werkers hier of mensen op straat maken zowel mij als de inwoners blij.
Kook je zelf?
Nee, de priesters betalen twee huisvrouwen. Zij koken dus ook voor ons. Voor ik naar Rwanda vertrok had ik het idee te vragen of ik zelf kon koken, maar nu besef ik dat dat een heel gedoe is. Waar zou ik eten kopen? Op het lokaal marktje die hier twee keer per week plaatsvindt, met heel beperkte keuze: enkele soorten groenten, bananen en aardappelen, en dat is het zo een beetje. Welke keuken kan ik gebruiken? Dezelfde van de kokkin, maar zij heeft die ook nodig én het is helemaal niet gezond om daar elke dag vrijwillig in de rook te gaan staan (want ze koken met hout en de keuken is helemaal niet optimaal verlucht).
Ik kook dus niet zelf, maar help wel soms mee in de keuken, vooral als er bezoek komt.
Mijn kleren wassen en kamer kuisen doe ik wel zelf, omdat ik niet wil profiteren en de huisvrouwen geen extra werk wil geven. Zij staan elke dag op rond 6u en gaan slapen rond 23u, om het ontbijt op tijd te kunnen klaarzetten en het avondmaal nog te kunnen opruimen.
Hoe klinkt Kinyarwanda? Is het een moeilijke taal?
Hoe klinkt het? "Chinees", probeer maar iets te verstaan van wat ik zeg in dit filmpje. En beeld je dan in dat een native speaker dat zegt. Dan zou ik het zelf niet eens begrijpen, aangezien ze vrij snel spreken.
Oh en voor de geïnteresseerden: ik stelde mezelf voor in dit filmpje: "Ik heet Lieze. Ik kom uit België. Ik ben student en ben hier als vrijwilliger. Ik heb gezondheidswetenschappen gestudeerd. Ik zal helpen in het project rond water." Dit is een filmpje van als ik hier ongeveer een maand was.
Het volgende filmpje is er een van als ik hier een maand of 4 was, waarin ik mezelf en Eva en Hélène voorstel en van het moment gebruik maak om een beetje sensibilisatie rond gezondheid te doen:
Moeilijk? Wees maar zeker. Als je weet dat ze zelfs bijvoeglijke naamwoorden en cijfers 'vervoegen' (afhankelijk van de klasse van het woord), dat er in het vervoegen van werkwoorden in de verleden tijd gigantisch veel verschillende regels zijn, dat er enorm veel uitzonderingen zijn en dat je door een verkeerde intonatie een heel ander woord kan zeggen... dan kan je je al inbeelden dat het niet zo simpel is, maar ik doe mijn best! Ik moet toegeven dat er op zich wel structuur in de taal zit, vooral qua uitspraak spreekt het eigenlijk meestal voor zich. Ik maak een eigen woordenboekje met woorden die ik leer van de locals en nu en dan doe ik een inspanning om wat grammatica te leren, ook al is het verdomd moeilijk.
De volgende screenshot is een tabel die ik zelf maakte.
In het Nederlands zeggen we: "van mij" en "goed".
In het Kinyarwanda worden deze woorden 'vervoegd' afhankelijk van het bijhorende zelfstandige naamwoord en krijg je dit: "wanjye, banjye, yanjye, ryanjye, cyanjye, byanjye, zanjye, rwanjye, kanjye, twanjye, bwanjye, kwanjye, hanjye" en "mwiza, beza, myiza, ryiza, meza, cyiza, byiza, nziza, rwaiza, keza, twiza, bwiza, kwiza, heza". Succes he.
Hoe interpreteer je deze tabel? Samengevat: er zijn 16 verschillende noun classes en afhankelijk van in welke klasse een zelfstandig naamwoord hoort, 'vervoeg' je bezittelijke en bijvoeglijke naamwoorden. Ook cijfers en bijwoorden veranderen afhankelijk van de klasse van het zelfstandig naamwoord.
Hoe is het om daar als enige blanke te zijn?
Ik krijg enorm veel aandacht. Dit is wel al verminderd in vergelijking met de eerste dagen dat ik hier was. De kinderen op school en inwoners van het dorpje waar ik verblijf geraken eraan gewend, gelukkig.
Ik hoor wel nog steeds (vooral door kinderen) langs alle kanten het woord "muzungu" (=blanke). En vaak kijk ik om me heen en zie ik helemaal niemand. Gek hoe zij mij altijd gezien hebben, zelfs vanop grote afstand. Ik val ook gewoonweg enorm op, aangezien iedereen hier een zwarte huidskleur heeft. Iedereen kent mij hier, wat ook niet slecht is, want zo hoor ik ook vaak "Nyiramwiza" (mijn Rwandese naam) in de plaats van "muzungu" (het woord dat ik ondertussen beu gehoord ben en ik ook niet zo respectvol vind).
Ik kan het samenvatten als: als blank persoon ben je hier 'beroemd' zonder er iets voor te doen.
Vrijwel iedereen veronderstelt ook dat ik rijk ben. Een blank persoon = rijk. Het zijn hier synoniemen. Mensen vragen dan ook soms eens om geld. Als het gewoon langs straat is, negeer ik het gewoon, maar als het in een serieus gesprek is, is dat al wat moeilijker. Ik geef nooit geld, omdat er geen einde aan zou komen eens ik eraan begin. Waar trek je die grens dan he?
En wat ook vaak gebeurt is dat mensen vragen om met me te trouwen of simpelweg vragen of ze met me mee kunnen naar België. Ook dit is iets waar ik moeite mee heb, maar ik denk dat ik er wel vrij correct en eerlijk kan op reageren.
Voel je je soms eenzaam?
Kort gezegd: Nee.
Ik leef hier bij de priesters, dus ik ben eigenlijk nooit alleen. Ik besef dat het 'community' leven wel iets voor mij is. En jullie denken nu: "ja maar, je kan je ook eenzaam voelen terwijl je omringd bent door mensen". Dat zou in principe logisch zijn hier, aangezien ik hier de enige Belgische (zelfs de enige buitenlandse) ben, maar dat is het niet. Ik heb het geluk dat de priesters vloeiend Frans en goed Engels spreken en nu en dan hebben we wel eens diepe conversaties. Daarnaast zijn er een drietal leerkrachten waar ik af en toe wel eens mee afspreek en nog een paar mensen die ik soms wel eens bezoek. Ik bel ook meermaals per week met vrienden/familie uit België, wat de eenzaamheid ook wel vermindert.
Als ik me dan toch eens eenzaam voel, ga ik op school gaan werken of wandel ik een blokje (soms kom ik dan wel iemand tegen om een babbeltje mee te slaan, aangezien velen hier vaak op 'straat' lopen). Ik kan ook altijd helpen met de huisvrouwen hier, dan probeer ik met hen te communiceren in het Kinyarwanda. Zo verbeter ik mijn taalvaardigheden ook.
Update (januari): Ik begin het soms lastig te krijgen met het feit dat ik nog steeds geen Kinyarwanda begrijp en ik er aan tafel dus meestal maar bij zit als 'kamerplant' (credits to Sara voor de vergelijking 😉). Hoewel ik er al verschillende keren naar vroeg, praten de priesters geen Frans aan tafel. Wat ik wel jammer vind, want op school moesten ze altijd Frans praten, waardoor het voor hen dus niet zó een grote inspanning zou mogen zijn.
Update (maart): Ik ben enorm blij dat Eva, Sara en Hélène hier nu ook zijn. Dit maakt het voor mij een pak aangenamer, aangezien ik ook eens in mijn moedertaal kan spreken en aangezien zij mij een pak beter begrijpen dan de mensen hier. Ze zijn ook een grote steun in geval van discussies rond cultuurverschillen.
Kan je als blank meisje alleen rondlopen als het donker is?
Kunnen, ja. Ik denk niet dat iemand me iets zou aandoen, maar de priesters vinden het veiliger als er iemand met me mee gaat. De regels in Rwanda rond criminaliteit zijn heel strikt. Je kan hier door een kleine overtreding al een nacht in het gevang doorbrengen (en een boete erbij). Daarom durven mensen de wet ook amper overtreden. Hier in de buurt kom ik soms alleen buiten in het donker, nog nooit problemen gehad.
Hieronder komen vragen die voor de Rwandese bevolking wat gevoeliger liggen, maar ik wil er toch een antwoord op geven in deze blog, om jullie zo een eerlijk mogelijk beeld van het land te geven.
Hoe zien de huizen er daar uit?
Aangezien ik blank ben, zijn arme mensen wat terughoudender. Ik ben dus nog bij niet veel mensen binnen geweest, maar de huizen die ik gezien heb zijn heel basic. Je komt zo goed als altijd binnen in de salon: een ruimte met enkele zetels (wat houten planken met kussens erop) en een salontafeltje. WC's zijn putten in de grond met muren (gemaakt uit bakstenen van aarde) errond en soms ook een dakje. Keukens hier zijn vaak gewoon buiten. Ze gebruiken dan een steen of 3 om een pan op te zetten en daaronder hout in brand te steken. Een badkamer bestaat hier niet echt. Het gaat meer om een lege ruimte waar je je kan wassen met een bassintje gevuld met water. Ik heb geen foto's van dergelijke huizen, omdat ik aanvoel dat de mensen daar niet voor openstaan.
Hoe welvarend/arm zijn de mensen daar?
Mijn blog geeft misschien soms een beetje een verkeerd beeld, aangezien daar voornamelijk foto's op komen van het huis van de priesters, de kerk, de school en mensen die ik bezoek. Dit zijn de meest welvarende mensen hier. De mensen die ik bezoek, zijn degene die Engels of Frans spreken en dus gestudeerd hebben, wat betekent dat zij ook een beter verdiende job hebben en bijgevolg een beter huis, maar dat is de minderheid. Deze huizen zijn volgens mij vrij vergelijkbaar met een klein alleenstaand huis in België. Rwanda is wel een van de meest welvarende landen van Afrika, maar dat wil niet zeggen dat er hier geen armoede is. Om een indicatie te geven, zelfs leerkrachten verdienen hier maar een goeie €40 per maand. Techniekers, loodgieters, bouwvakkers en dergelijk verdienen ongeveer €2-3 per dag, áls ze werk hebben. En de meesten hebben gewoonweg geen job. Hun hoofdbezigheid is werken op hun veld om op die manier eten te kunnen op tafel zetten. Meer dan 40% leeft in armoede. Jullie denken dan waarschijnlijk: "Ja, maar het leven is ook een pak goedkoper". Ja, klopt, maar onderschat het niet! Alle levensnoodzakelijke producten zijn inderdaad een pak goedkoper dan in België, maar eens je nog maar een klein beetje richting luxeproducten gaat (en dan spreek ik over smartphones, auto's, openbaar vervoer, snoepgoed, vlees, 'toeristische' overnachtingen, zelfs shampoo en zeep...), dan zijn de prijzen naar mijn gevoel ongeveer de helft tot 3/4 van Belgische prijzen.
Kigali (de hoofdstad van Rwanda) is een vrij moderne stad en er wordt van de overheid uit heel veel geïnvesteerd in het moderniseren van Kigali en andere grote steden en het uitzicht langs grote (lees: de enige geasfalteerde) wegen. Dit doen ze omdat ze naar de buitenwereld toe willen uitstralen dat Rwanda een 'rijk' land is. (Om deze reden liegen ze soms ook om objectieve cijfers). Maar tegelijkertijd verwaarlozen ze dan de mensen in de meer afgelegen gebieden. Daar is nog heel wat armoede te zien. Er wordt naar mijn mening ook veel te weinig geïnvesteerd in onderwijs. Aangezien leerkrachten zo weinig verdienen, is de kwaliteit van de leerkrachten en bijgevolg ook het onderwijs vrij laag. De slimmere mensen zoeken een beter betaalde job.
En ondanks dit alles, tref ik iedereen hier zo goed als altijd gelukkig aan. 'Het leven is hier goed', is iets wat ik vaak hoor, maar tegen het einde van de conversatie komt het altijd weer naar boven '...maar we zijn arm, het leven is niet gemakkelijk'. Laat ik de tegenstrijdigheid even vertalen. Ik kan het het best uitleggen met 'Turi kumwe' ('we are together'). Hier sta je er nooit alleen voor. Mensen staan altijd klaar voor elkaar. Om een voorbeeld te geven: als je eens geen eten hebt en je buren horen dat, zullen ze je mee uitnodigen aan tafel. Als de omgekeerde situatie zich dan voordoet, hebben opnieuw beide gezinnen eten. Als een gezin heel veel van een bepaald gewas geoogst heeft, delen ze dat uit aan buren en aan mensen die hetzelfde voor hen doen. De vriendelijkheid, gastvrijheid, samenhorigheid hier geeft me een ongelooflijk warm gevoel. Mensen hebben veel meer tijd voor elkaar dan in Europa. Maar let op, deze tijd hebben ze omdat ze niet of weinig (kunnen) werken. Dat is dan ook een van de redenen van de armoede hier. Dus alles heeft zijn keerzijde. Een van de priesters beschreef het mooi: de mensen zijn misschien arm in geld, maar rijk in hart.
Update (maart): Het is soms moeilijk in te schatten of mensen effectief gelukkig en vriendelijk zijn, of ze gewoon blij zijn om een blanke te zien. Meer hierover in de vragen hieronder.
Word je soms ten huwelijk gevraagd?
Ja. Soms vragen mensen vlakaf of ik met ze wil trouwen, zelfs als het de eerste keer is dat ze mij zien of als ze geen woord Engels kunnen (ondertussen begrijp ik het ook al als ze zoiets in het Kinyarwanda vragen). Als ik dan weiger, krijg ik heel vaak de vraag "en één van je vriendinnen daar?" Daar word ik echt niet blij van. Ik vind het alles behalve respectvol. Oké, ik begrijp dat het leven in Europa er heel aantrekkelijk uitziet voor hen, maar zomaar iemand ten huwelijk vragen, puur omdat ze een Europeaan is, daar zouden ze beter mee stoppen.
Zijn er ook dingen die je minder leuk vindt?
Jazeker! Ik geef er hieronder een opsomming van:
- Ten huwelijk gevraagd worden.
Is hierboven al beschreven.
- Het is soms moeilijk om in te schatten of mensen oprecht vriendelijk zijn of niet.
Naarmate ik hier langer ben, begin ik steeds meer te beseffen dat veel mensen fake vriendelijk zijn tegen mij, omdat ze iets willen van mij.
Vaak gaat dat om geld of financiële steun om iets te kopen (zoals een naaimachine, camera...). Meer hierover in het volgende puntje.
Wat ik nog vaak meemaak is dat mensen mee willen met mij naar België. Wat trouwen betreft, weet je al hoe ik erover denk. Andere mensen vragen dan hulp bij het regelen van hun visum of vragen om hun vliegticket te betalen. Geen aangename vragen, en zeker niet als het de eerste keer is dat je die persoon ziet. En het ergste van al: ze begrijpen vaak niet waarom dat niet zomaar gaat...
- Het is moeilijk om te gaan met mensen die om geld vragen.
Ik wil wel graag helpen, maar eens ik iemand help, gaan anderen ook hulp verwachten. Daarom heb ik (voorlopig) besloten geen individuen te helpen, met als hoofdreden dat ik niet weet waar ik de grens kan trekken. Als mensen langs straat even "give me money" of "amafaranga" roepen, kan ik dat al gemakkelijker negeren.
- Liegen is hier normaal.
Doorheen het afnemen van mijn interviews, en niet enkel dat, heb ik gemerkt dat heel wat mensen in Rwanda liegen, of toch al gelijk hoe de waarheid verbloemen of een antwoord verzinnen. Ik kreeg namelijk heel vaak tegenstrijdige antwoorden. Ik heb hier nog maar zelden iemand horen zeggen "ik weet het niet". Als je ze een vraag stelt en ze weten het antwoord niet, zeggen ze gewoon maar iets. Dit komt waarschijnlijk uit hun opvatting dat 'zeggen dat je het niet weet' erger is dan liegen. Ik had het er al over met enkele mensen die ik vertrouw en zij antwoordden mij dat het normaal is in Rwanda om te liegen. Ook de overheid liegt over van alles en nog wat, waardoor de mensen eigenlijk een heel slecht voorbeeld volgen. Het is moeilijk om hiermee om te gaan in verband met het project, want zo moeten we dezelfde vraag aan heel wat verschillende mensen stellen, eer we kunnen analyseren welk antwoord nu het juiste zou geweest zijn. Zo hebben we er heel lang over gedaan eer we wisten wanneer de examens beginnen; weten we nog steeds niet hoeveel bekers er zijn op school; hebben we lang gedacht dat leerkrachten effectief in het Engels onderwijzen (Engels is de officiële onderwijstaal, maar vele leerkrachten kunnen heel slecht Engels, waardoor velen in het Kinyarwanda lesgeven)...
Comments